سکه طلا

تاریخچه سکه

تاریخچه اولین سکه حدوداً به ۵۰۰۰ سال پیش در موهنجودارو (در پاکستان فعلی) برمی‌گردد و تاریخچه اولین سکه در ایران در ۲۵۰۰ سال پیش به دوره هخامنشیان، می‌رسد. سکه‌هایی که از این دوران یافت شده است همگی با دست ضرب شده‌اند. همین کار دست، موجب افزایش قیمت نجومی این سکه‌هاییست که دیگر عتیقه نام دارند. سکه‌های قدیمی با دست ضرب می‌شدند به همین خاطر روزانه فقط امکان ضرب چند سکه وجود داشت. به اینگونه سکه‌ها، سکه‌های چکشی می‌گویند. اما امروزه دیگر مراحل ضرب کردن سکه را به صورت دستی انجام نمی‌دهند. در زمان حال سکه‌ها را با دستگاه‌های کاملاً اتوماتیک ضرب می‌کنند، از این رو به آن‌ها، سکه‌های ماشینی گفته می‌شود. دستگاه ضرب سکه ماشینی قادر است در هر ثانیه ۱۲ سکه ضرب کند. فشاری که برای ضرب هر سکه، به قالب‌ها وارد می‌شود، برابر با ۸۰ تن می‌باشد که چیزی معادل ۱۰۰۰ بار ضربه چکش برای ضرب سکه به صورت دستی است. اصطلاح ضرب کردن، برای ساخت سکه‌های طلا به کار برده می‌شود.

در زمان ناصرالدین‌شاه بود که برای اولین بار سکه‌های طلای سبک برای مصرف عموم ضرب شدند. این سکه‌ها دوهزاری یا همان دوزاری نام داشتند و با وزن ۰.۵۷ گرم طلا ضرب می‌شدند. البته در آن زمان و تا دوران احمدشاه، سکه‌ طلای ربع تومان، پنج هزاری، یک تومان، دو تومان و پنج تومانی هم مرسوم بود.  مثلاً سکه یک تومانی، طلایی با وزن ۲.۸۷ گرم بود.

پس از ورود سکه طلا در دوران پهلوی، اشرفی‌های دوران احمدشاه رونق خود را از دست دادند و این سکه‌ها فقط به‌عنوان یادگاری در مجموعه‌های خصوصی نگه ‌داری می‌شدند. در دوران پهلوی اول، انواع سکه طلا به ‌صورت ۱ پهلوی، ۲ پهلوی و ۵ پهلوی وجود داشت. کارمندان دولت به‌عنوان عیدی سکه پهلوی می‌گرفتند. در دوران محمدرضا پهلوی سکه‌ طلا ۵۰۰ ریالی با نقش شیر بالدار، ۷۵۰ ریالی طرح منشور کوروش، ۱۰۰۰ ریالی تخت جمشید، ۲۰۰۰ ریالی شاه و فرح و نیز سکه‌های نیم پهلوی، یک پهلوی، دو پهلوی و پنج پهلوی ضرب شدند.

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و با تأیید و دستور نخست‌وزیر دولت موقت، به مناسبت و یادبود نخستین بهار پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، اجازه ضرب انواع مسکوک طلا بنام «بهار آزادی» صادر شد. از آن زمان تاکنون، سکه‌های بهار آزادی با دو طرح مختلف ضرب شده‌اند.

 

از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰

یک روی این سکه بنام علی بن ابیطالب بود سه بار تکرار «علی» به خط معقلی تزیینی در داخل یک شش ضلعی، و قید عبارت «بانک ملی ایران» در زیر آن و بر روی دیگر آن تصویر بارگاه علی بن موسی الرضا به همراه عبارت «اوّلین بهار آزادی» و تاریخ ۱۳۵۸ منقوش بود. از آن پس تا سال ۱۳۷۰، انواع سکه‌های بهار آزادی با همین طرح تولید می‌شد؛ اما کلمه «اوّلین» از آن حذف گردیده بود.

از مقایسه طرح بارگاه علی بن موسی الرضا که بر روی این سکه‌ها ضرب شده با طراحی این بارگاه بر روی سکه‌های یادبودی محمدرضا پهلوی، که به‌منظور تکریم مقام علی بن موسی الرضا ضرب شده‌اند، مشخص می‌شود که طرح مزبور الگوبرداری یا حتی کپی برداری از این سکه‌های یادبودی بوده و تنها نوشتار اطراف آن تغییر کرده‌است.

 

از سال ۱۳۷۰ تا‌کنون

ضرب و توزیع سکه بهار آزادی با طرح جدید معروف به امامی، که توسط استاد جعفر نجیبی طراحی شده‌است از سال ۱۳۷۰ آغاز شده و تاکنون نیز ادامه دارد ولیکن تمامی سکه‌هایی که در سال‌های ۸۷ ,۸۸, ۸۹ و بعد از آن ضرب شده با تاریخ ضرب سال ۱۳۸۶ می‌باشد. به گفته بانک مرکزی هدف از این کار جلوگیری از اختلاف قیمتی برای سکه‌هایی با سال ضرب جدید می‌باشد

 

مشخصات سکه بهار آزادی

مسکوک طلای بهار آزادی از لحاظ مشخصات، منطبق است بر قانون مسکوک طلاو نیز قانون اصلاح قانون ضرب مسکوک طلا شکل این مسکوک بر اساس ماده دوم قانون ۱۳۳۷، مدور است و میزان عیار آن بر طبق ماده چهارم همان قانون عبارت است از ۹۰۰ در هزار طلای خالص، و ۱۰۰ در هزار مس، یا آلیاژی از نقره و مس.

قطع	وزن کل(گرم)	وزن طلای خالص(گرم)	قطره دایره(میلیمتر)	عیار در 1000	عیار در 24
گرمی	1.01	0.909	13.3	900	21.6
ربع	2.03	1.830	16	900	21.6
نیم	4.06	3.66	19	900	21.6
کامل	8.13	7.32	22	900	21.6
دو و نیم	20.33	18.30	30	900	21.6
پنج	40.66	36.61	40	900	21.6