مارکیز

به هزینه‌ی ساخت طلا و دستمزد سازندگان طلا که روی قیمت نهایی طلا محاسبه می‌شود، کارمزد یا اجرت ساخت طلا می‌‌گویند. طلای آب شده بر خلاف مصنوعات و شمش، اجرت ندارد و به همین دلیل به یکی از محبوب‌ترین روش‌های سرمایه گذاری در میان طلاها تبدیل شده‌است. اجرت به سه نوع محاسبه میشود.

اجرت ساخت طلا به صورت درصدی

به عنوان مثال اگر قیمت هر گرم طلای 18 عیار دو و نیم میلیون تومان باشد، کافی است قیمت هر گرم را ضربدر 10% کنید. هر چه به دست آمد می‌شود اجرت ساخت طلای درصدی.

اجرت ساخت طلا به صورت تومان

در روش تومانی طلا ساز ها نرخ ثابتی به تومان برای اجرت ساخت اعلام می کنند این با توجه به زحمتی که برای تراشکاری و پیاده سازی طرح و … است در چنین شرایطی به ازای هر گرم وزن طلا مبلغ مشخصی در نظر گرفته می شود که این مبلغ را در وزن طلا ضرب می شود.

اجرت ساخت ترکیبی تومان درصد

و در نوع ترکیبی از فرمول زیر استفاده میشود.

اجرت ساخت به تومان و درصد = نرخ تومان  + نرخ درصدی  × نرخ طلای خام 

قیمت طلا و سایر فلزات گران‌ بها با استفاده از وزن تروا (Troy Weight) و گرم سنجیده می‌شود که به عیار و میزان خلوص آن بستگی دارد. طلا در طول تاریخ به صورت پول در داد و ستدهای تجاری مورد استفاده بوده است. از سال ۱۹۱۹ رایج‌ترین معیار قیمت‌گذاری طلا گلد فیکس (Gold Fix) لندن است که عوامل گوناگونی چون رویدادها، افزایش تقاضا و وضعیت اقتصاد داخلی کشورها بر آن تاثیر می‌گذارد. سکه و شمش طلا از رایج‌ترین شکل‌های مورد استفاده در خرید و فروش طلا هستند.

اونس طلا

واحد بین‌المللی اونس برای اندازه‌گیری وزن فلزات گران‌بها مانند طلا، نقره و … استفاده می‌شود. هر اونس معادل ۱۰۳۴/ ۳۱ گرم است. وزن شمش‌ها و سکه‌های طلا اغلب با اونس تروا بیان می‌شود.

قیراط

قیراط از واحدهای اندازه‌گیری برای وزن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی مانند زمرد، یاقوت و مروارید است. قیراط از اصطلاحاتی‌ست که معمولا در خرید جواهرات با آن مواجه خواهید شد. لازم است بدانید که هر قیراط برابر با ۲۰۰ سوت و هر یک گرم معادل با ۵ قیراط است.

فاکتور طلا

سندی است که نشان می‌دهد شما صاحب طلا هستید. در آن نام، وزن، عیار طلا، قیمت نهایی، اجرت، مشخصات فروشنده و خریدار و مالیات و … در آن یادداشت می‌شود.

نوسان قیمت طلا

به تغییرات قیمت طلا در هر لحظه، نوسانات قیمت طلا می‌گویند. این نوسانات به دلایل زیادی بستگی دارد.

حباب طلا

قیمت طلا به قیمت انس جهانی بستگی دارد و براساس آن محاسبه می‌شود. در برخی موارد قیمت طلا در ایران براساس قیمت‌های تثبیت‌شده در کشور به فروش می‌رسد، به این اختلاف قیمت میان انس جهانی و قیمت تثبیت شده در ایران، حباب طلا می‌گویند.

سوت

به کوچک‌ترین واحد اندازه‌گیری وزن طلا، سوت طلا می‌گویند. سوت معادل یک میلی‌گرم است، به عبارتی دیگر یک گرم معادل ۱۰۰۰ سوت است.

مثقال طلا

مظنه یا «مثقال طلا» هر دو برابر با ۴.۶۰۸۳ گرم از طلا با عیار ۱۷ یا همان طلای ۷۰۵ هستند. مثقال از واحدهای متداول برای اندازه‌‌‌‌گیری وزن طلا در کشورهای اسلامی است که سه نوع دارد؛ مثقال شرعی برابر با ۳.۴۵۵۶ گرم، مثقال صیرفی برابر با ۴.۶۰۸ گرم و مثقال معمولی که معادل ۴.۶۸۷۵ گرم از طلاست. در کشور ما برای محاسبه وزن طلا هنگام خرید و فروش مثقال صیرفی را مبنا قرار می‌‌‌دهند.

چگونگی تبدیل مثقال به گرم

واحد وزنی مثقال، یکی از واحدهای رایج برای اندازه‌گیری جرم طلاست. این واحد از زبان عربی به فارسی وارد شده و معادل ۶۰۸۳/۴ گرم طلا با عیار ۱۷ (۵/۷۰ درصد) است. اما طلا در ایران با عیار ۱۸ (خلوص ۷۵ درصد) استفاده می‌شود؛ ساده‌ترین روش برای تبدیل قیمت مثقال طلا به گرم طلا، تقسیم قیمت هر مثقال بر عدد ثابت ۳۳۱۸/۴ است.

اسپرد شمش طلا (Gold Trading Spread)

به اختلاف قیمت خرید و فروش شمش طلا در بازار، اسپرد شمش می‌گویند.

فرمول محاسبه قیمت طلا در زمان خرید طلا از طلافروشی

۹% مالیات بر ارزش افزوده + ۷% سود طلافروش + (وزن طلا × (اجرت ساخت + قیمت یک گرم طلای ۱۸ عیار))

اصطلاحات و مفاهیم مربوط به طلا

طلای آب‌شده
طلای آب‌شده حاصل ذوب کردن طلاهای دست دوم و کهنه است. این طلاها به دلیل از دست دادن خاصیت زینتی، مشمول مالیات و کارمزد نمی‌شوند.

شمش طلا
شمش طلا طلای خالص با عیار حداقل ۹۹۵ و حداکثر ۹۹۹.۹۹ است که توسط کارخانه‌های مخصوص تولید می‌شود.

طلای خام
طلای خام، طلای ناخالص استخراج‌شده از معادن است که طی مراحل متعدد به شکل جواهرات یا شمش تبدیل می‌شود.

طلای ساخته‌شده
طلای ساخته‌شده، طلایی است که در طلا فروشی‌ها یا کارگاه‌ها به شکل خاصی برای مشتری ساخته می‌شود.

عیارسنجی
عیارسنجی، روش‌هایی است که به کمک آن‌ها عیار طلا را مشخص می‌کنند.

گواهی سپرده طلا
گواهی سپرده طلا به افراد امکان مالکیت یک قطعه طلا را بدون نیاز به دریافت فیزیکی آن می‌دهد.

آلیاژ طلا
آلیاژ طلا ترکیب فلز طلا با دیگر فلزات برای افزایش استحکام و تغییر رنگ و عیار آن است.

ری‌گیری طلا
ری‌گیری، اندازه‌گیری دقیق عیار طلا از طریق محک زدن قطعه کوچکی از طلا در آزمایشگاه‌های عیارسنجی است.

انگ طلا
انگ طلا، میزان خلوص طلا را نشان می‌دهد و با حرف (K) روی زیورآلات درج می‌شود.

ریژه
ریژه، قالب‌هایی است که طلا پس از ذوب شدن در آن ریخته می‌شود.

بوته ذوب طلا
بوته ذوب طلا، ظرفی است که طلا برای استفاده مجدد در آن ذوب می‌شود.

قالکاری طلا
قالکاری، فرایند جداسازی فلزات گرانبها مثل طلا و نقره از ضایعات و مواد زائد حاوی این فلزات است.

آبکاری طلا
آبکاری طلا، فرایند افزودن یک لایه طلا بر روی فلزات دیگر برای جلوگیری از خوردگی و تغییر رنگ است.

مخراجکاری
مخراجکاری، عمل سوار کردن نگین و سنگ بر روی پایه طلا و جواهرات است.

سنگ اتمی
سنگ اتمی، سنگ‌ها و نگین‌های تقلبی ارزان قیمتی است که برای مصنوعات طلا استفاده می‌شود.

سنگ محک
سنگ محک، سنگی سیاه از جنس سیلیسیم و کوارتز برای عیارسنجی طلاهای کم‌وزن یا نازک است.

تیزآب سلطانی
تیزآب سلطانی، محلول خورنده‌ای است که فلزاتی مانند طلا و پلاتین را حل می‌کند و برای عیارسنجی طلا استفاده می‌شود.

طلای شاخص
طلای شاخص، طلایی است که عیار آن مشخص و مطمئن است و برای مقایسه عیار طلاهای دیگر استفاده می‌شود.

طلای خارجی
طلای خارجی، طلاهای تولیدشده در کشورهای دیگر و واردشده به بازار ایران است، مانند طلاهای ساخت هند، ایتالیا و ترکیه.

طلای شکن
طلای شکن، طلای ترد و شکننده‌ای است که پس از ذوب همچنان ناخالصی‌هایی دارد.

طلای شرطی
طلای شرطی، طلای آب‌شده‌ای است که عیار آن مشخص نیست و به شرط تعیین عیار معامله می‌شود.

طلای متفرقه
طلای متفرقه، طلاهای دست دوم و زینتی استفاده‌شده‌ای است که به طلافروشان فروخته می‌شود.

طلای ریزشی
طلای ریزشی، طلاهایی است که پس از ساخت مقداری از وزن اولیه خود را از دست می‌دهند.

مصنوعات طلا
مصنوعات طلا، هرگونه کالای تزئینی و زیورآلاتی است که از طلا ساخته شده یا با روکش طلا پوشیده شده باشد.

مسکوکات طلا
مسکوکات طلا، سکه‌های طلایی است که زیر نظر بانک مرکزی هر کشور ساخته می‌شود.

ملغمه
ملغمه، ترکیب طلا با جیوه است که برای جداسازی طلا از سایر ترکیبات استفاده می‌شود.

بارخانه
بارخانه، مجموعه یکسان سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی داخل یک پک یا بسته برای خرید عمده یا جزیی است.

تاریخچه اولین سکه حدوداً به ۵۰۰۰ سال پیش در موهنجودارو (در پاکستان فعلی) برمی‌گردد و تاریخچه اولین سکه در ایران در ۲۵۰۰ سال پیش به دوره هخامنشیان، می‌رسد. سکه‌هایی که از این دوران یافت شده است همگی با دست ضرب شده‌اند. همین کار دست، موجب افزایش قیمت نجومی این سکه‌هاییست که دیگر عتیقه نام دارند. سکه‌های قدیمی با دست ضرب می‌شدند به همین خاطر روزانه فقط امکان ضرب چند سکه وجود داشت. به اینگونه سکه‌ها، سکه‌های چکشی می‌گویند. اما امروزه دیگر مراحل ضرب کردن سکه را به صورت دستی انجام نمی‌دهند. در زمان حال سکه‌ها را با دستگاه‌های کاملاً اتوماتیک ضرب می‌کنند، از این رو به آن‌ها، سکه‌های ماشینی گفته می‌شود. دستگاه ضرب سکه ماشینی قادر است در هر ثانیه ۱۲ سکه ضرب کند. فشاری که برای ضرب هر سکه، به قالب‌ها وارد می‌شود، برابر با ۸۰ تن می‌باشد که چیزی معادل ۱۰۰۰ بار ضربه چکش برای ضرب سکه به صورت دستی است. اصطلاح ضرب کردن، برای ساخت سکه‌های طلا به کار برده می‌شود.

در زمان ناصرالدین‌شاه بود که برای اولین بار سکه‌های طلای سبک برای مصرف عموم ضرب شدند. این سکه‌ها دوهزاری یا همان دوزاری نام داشتند و با وزن ۰.۵۷ گرم طلا ضرب می‌شدند. البته در آن زمان و تا دوران احمدشاه، سکه‌ طلای ربع تومان، پنج هزاری، یک تومان، دو تومان و پنج تومانی هم مرسوم بود.  مثلاً سکه یک تومانی، طلایی با وزن ۲.۸۷ گرم بود.

پس از ورود سکه طلا در دوران پهلوی، اشرفی‌های دوران احمدشاه رونق خود را از دست دادند و این سکه‌ها فقط به‌عنوان یادگاری در مجموعه‌های خصوصی نگه ‌داری می‌شدند. در دوران پهلوی اول، انواع سکه طلا به ‌صورت ۱ پهلوی، ۲ پهلوی و ۵ پهلوی وجود داشت. کارمندان دولت به‌عنوان عیدی سکه پهلوی می‌گرفتند. در دوران محمدرضا پهلوی سکه‌ طلا ۵۰۰ ریالی با نقش شیر بالدار، ۷۵۰ ریالی طرح منشور کوروش، ۱۰۰۰ ریالی تخت جمشید، ۲۰۰۰ ریالی شاه و فرح و نیز سکه‌های نیم پهلوی، یک پهلوی، دو پهلوی و پنج پهلوی ضرب شدند.

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و با تأیید و دستور نخست‌وزیر دولت موقت، به مناسبت و یادبود نخستین بهار پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، اجازه ضرب انواع مسکوک طلا بنام «بهار آزادی» صادر شد. از آن زمان تاکنون، سکه‌های بهار آزادی با دو طرح مختلف ضرب شده‌اند.

از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰

یک روی این سکه بنام علی بن ابیطالب بود سه بار تکرار «علی» به خط معقلی تزیینی در داخل یک شش ضلعی، و قید عبارت «بانک ملی ایران» در زیر آن و بر روی دیگر آن تصویر بارگاه علی بن موسی الرضا به همراه عبارت «اوّلین بهار آزادی» و تاریخ ۱۳۵۸ منقوش بود. از آن پس تا سال ۱۳۷۰، انواع سکه‌های بهار آزادی با همین طرح تولید می‌شد؛ اما کلمه «اوّلین» از آن حذف گردیده بود.

از مقایسه طرح بارگاه علی بن موسی الرضا که بر روی این سکه‌ها ضرب شده با طراحی این بارگاه بر روی سکه‌های یادبودی محمدرضا پهلوی، که به‌منظور تکریم مقام علی بن موسی الرضا ضرب شده‌اند، مشخص می‌شود که طرح مزبور الگوبرداری یا حتی کپی برداری از این سکه‌های یادبودی بوده و تنها نوشتار اطراف آن تغییر کرده‌است.

از سال ۱۳۷۰ تا‌کنون

ضرب و توزیع سکه بهار آزادی با طرح جدید معروف به امامی، که توسط استاد جعفر نجیبی طراحی شده‌است از سال ۱۳۷۰ آغاز شده و تاکنون نیز ادامه دارد ولیکن تمامی سکه‌هایی که در سال‌های ۸۷ ,۸۸, ۸۹ و بعد از آن ضرب شده با تاریخ ضرب سال ۱۳۸۶ می‌باشد. به گفته بانک مرکزی هدف از این کار جلوگیری از اختلاف قیمتی برای سکه‌هایی با سال ضرب جدید می‌باشد

مشخصات سکه بهار آزادی

مسکوک طلای بهار آزادی از لحاظ مشخصات، منطبق است بر قانون مسکوک طلاو نیز قانون اصلاح قانون ضرب مسکوک طلا شکل این مسکوک بر اساس ماده دوم قانون ۱۳۳۷، مدور است و میزان عیار آن بر طبق ماده چهارم همان قانون عبارت است از ۹۰۰ در هزار طلای خالص، و ۱۰۰ در هزار مس، یا آلیاژی از نقره و مس.

طلا برخلاف بیشتر فلزات که رنگ‌هایی خاکستری یا سفید نقره‌ای دارند رنگ زردِ مایل به قرمز  (Reddish Yellow) دارد. ترکیب طلا با دیگر عنصرها، آلیاژهای گوناگونی را به وجود می‌آورد که رنگ‌های متفاوتی دارند. به جز مس که رنگ آن قرمز است، سایر فلزاتی که به طلا افزوده می‌شوند سفید یا خاکستری رنگ هستند. رنگ طلای خالص با خلوص ۹۹٫۹٪ یا طلای ۲۴ عیار زردِ مایل به قرمز است.

به طور کلی، طلای ناخالص از نظر رنگ به سه دسته تقسیم می شوند.

آلیاژهای نقره و مس

نسبت‌های مختلف از این دو عنصر با طلا، طلاهای سفید، زرد، سبز و قرمز را ایجاد می‌کنند. این دسته از آلیاژهای طلا شکل‌پذیر هستند.

ترکیبات بین فلزی (Intermetallic)

این دسته از ترکیبات، طلاهای آبی، بنفش و رنگ‌های دیگر را ایجاد میکنند.

اصلاحات سطحی

بر اثر اکسید لایه‌هایی سطحی طلا، رنگ‌های سیاه تا قهوه‌ای را ایجاد می‌کند.

طلاهای رنگی خلوص کمتری از طلای ۲۴ عیار دارند. نیکل، پالادیم و پلاتین از عناصر سفیدکننده قوی رنگِ طلا هستند. نقره و روی در درجات بعدی قرار می‌گیرند. عناصر کروم و آهن نیز برای تولید طلای سفید مورد استفاده قرار می‌گیرند که به دلیل سختی بیشتر، شکل‌دهی دشوارتری دارند. آلیاژهای طلایِ سفید با کیفیت کم و معمولا کدر با رودیم آبکاری می‌شوند.

میزان خلوص طلا با واحد اندازه‌گیری عیار تعیین می‌شود. عیار با استفاده از رابطه زیر اندازه‌گیری می‌شود که بالاترین مقدار آن ۲۴ در نظر گرفته شده است.

اگر یک قطعه طلا را به 1000 تکه تقسیم کنیم و از آن 1000 تکه 750 تکه از طلا باشد، این‌طور نتیجه گیری می‌کنیم که آن قطعه از 0 تا 1000، میزان عیار 750 را دارد که به عیار می‌شود 18 چرا که اگر 18 را بر 24 تقسیم کنیم و حاصل را در عدد هزار ضرب نماییم، عدد 750 به دست می‌آید.

رایج‌ترین عیارهای مورد استفاده برای طلا در جدول زیر فهرست شده است. معمولاً کمترین خلوص طلا با عیار ۱۰ مشخص می‌شود، هر چند طلا با عیارهای کمتر از ۱۰ و همچنین عیارهای ۲۲ و ۲۳ نیز ساخته می‌شوند.

طلا یا زَر با نماد شیمیایی Au یکی از عنصر های شیمیایی است که با عدد اتمی ۷۹ در گروه ۱۱ و دوره ۶ جدول تناوبی قرار دارد. این فلز از عناصر فلز های واسطه و فلزی ارزشمند است که به‌طور آزاد در طبیعت یافت می‌شود. طلا به شکل خالص، رنگی زرد مایل به سرخ دارد و از نظر فیزیکی، نرم، چکش‌خوار و شکل‌پذیر بوده و از فلزات پرکاربرد در صنعت جواهرسازی است.

طلا از کلمه سانسکریت Jval و کلمه آنگلوساکسون  Gold امده است. نماد شیمیایی طلا از کلمه لاتین، aurum  گرفته شده است. طلا که یک فلز جذاب و بسیار با ارزش است، حداقل 5500 سال است که کشف شده است. طلا گاهی اوقات در طبیعت یافت می شود اما معمولاً همراه با نقره، کوارتز (SiO2)، کلسیت (CaCO3)، سرب، تلوریم، روی یا مس یافت می شود. استخراج طلا در حال حاضر بیش از ارزش طلا هزینه دارد. طلا در بین تمام فلزات کشف شده، چکش خوارترین و انعطاف پذیرترین است. یک اونس طلا را می توان به ورقه ای به ابعاد تقریباً 5 متر تبدیل کرد. ورقه های نازک طلا که به ورق-طلا معروف هستند، عمدتاً در جواهرات و صنایع استفاده می شود. یک ورق طلا می تواند به ضخامت 0.000127 میلی متر تبدیل شود.

طلا، چکش خوار و براق است و آن را به یک ماده فلزکاری خوب تبدیل می کند. از نظر شیمیایی، طلا یک فلز رسانا است. فلزات رسانا منحصربه‌فرد هستند، زیرا می‌توانند نه تنها با استفاده از بیرونی‌ترین لایه الکترون‌هایشان (ذراتی با بار منفی که به دور هسته یک اتم می‌چرخند)، بلکه با بیرونی‌ترین دو لایه، با عناصر دیگر پیوند برقرار کنند.

طلا بخش کوچکی از عناصر موجود شناخته شده در جهان است. دلیل نادر بودن آن به خاطر مقدار باورنکردنیه انرژی مورد نیاز برای تشکیل آن است. به گفته مجله PNAS، طلا در ستارگان شکل می‌گیرد، اما فقط در آن‌هایی که در ابرنواخترهای غول‌پیکر منفجر می‌شوند. از اروپا گرفته تا خاورمیانه تا مقبره های فراعنه مصر، طلا در سراسر جهان باستان ظاهرمی شود. به گفته منابع تحقیقاتی استرالیا، پنج هزار سال پیش، رود نیل بیش از هر عامل دیگری در ظهور تمدن در مصر باستان تاثیر داشت. آب آن باعث شد تا انبوهی از محصولات در کنار آن کشت شود و شهروندان و ارتشش را سیر نگه دارد. اما یک فلز زرد براق نیز وجود داشت که از رودخانه پایین می آمد، طلا. مصریان مشتاقانه این گنجینه بصری جذاب را یافتند و دریافتند که از آنجایی که به طور طبیعی خالص و چکش خوار است، برای تبدیل شدن به تزئینات مسحورکننده فقط نیاز کمی به اصلاح دارد. طلا به عنوان یک تزئین در مصر باستان متوقف نشد: یک زن عصر حجر که در نزدیکی لندن دفن شده بود، یک گردنبند طلا به گردن خود داشت. در میان سلتیک ها در قرن سوم قبل از میلاد دندان طلایی کشف شده بود. پادشاه چین که در سال 128 قبل از میلاد درگذشت. با ارابه های طلاکاری شده و هزاران شی گرانبهای دیگر دفن شد. طلا به سرعت به نماد و واحدی از ثروت تبدیل شد و این جذابیت را در طول زمان و در سراسر جهان حفظ کرده است.

گیرشمن (Roman Ghirshman) در کتاب “ایران از آغاز تا اسلام” ذکر می‌کند که طلا در دوران مادها و در اطراف شهر همدان امروزی استخراج شده است. در کوه‌هایی که توسط قوم ماد برای سکونت انتخاب شده‌اند نیز مقدار زیادی از مس، آهن، طلا، نقره، سرب و زرنیخ یافت شده‌اند که نشان از قدمت تاریخچه طلا در ایران می‌دهد. این گفته توسط ویل دورانت و در کتاب مشرق زمین گاهواره تمدن نقل شده است.  کتابی که به شکلی جذاب به مرور تاریخچه تمدن پرداخته و میلیون‌ها نسخه از آن در جهان به فروش رفته است.

استرابون به عنوان یکی از جغرافی‌دانان یونانی نیز نقل می‌کند که در ایران باستان، تمدن‌هایی شکل گرفته‌اند که بر محوریت سنگ‌های معدنی و فلزات کمیاب بوده‌اند. اتفاقی که باعث شده است ایران به شکل امروزی مملوء از انواع گنجینه‌ها باشد. در سال 455 تا 531 هجری در شهر تیسفون، پایتخت ساسانیان نیز محصولات متنوعی همچون طلا، نقره، مروارید، شیشه، آهن، مس، جیوه، مرجان و عنبر یافت شده‌اند. باستان‌ شناسان معتقدند که طلا از هزاره سوم قبل از میلاد مسیح در ایران رواج داشته است.
در طول تاریخ، معادن بسیاری از طلا و نقره در ایران کشف شده‌اند. شاه عباس صفوی نیز به دلیل اینکه مخارج استخراج معادن از درآمد آن بیشتر بوده از این کار ممانعت کرده بودند.