مارکیز

از نیمه دوم دهه نود، بازار طلا در ایران با نوسانات و اختلالات قیمتی شدیدی روبرو شد که تأثیرات قابل‌توجهی بر الگوهای خرید و فروش طلا گذاشت. این تحولات منجر به تغییرات مهمی در رفتار مصرف‌کنندگان و روندهای طراحی و تولید طلا و جواهر شد.

تغییرات در الگوی خرید و فروش
– گرایش به طلای سبک و دست دوم: با افزایش قیمت طلا، مردم به جای خرید طلای نو و سنگین، به خرید طلاهای سبک و دست دوم روی آوردند. این تغییر در الگوی خرید، تقاضا برای طلاهای سبک و فانتزی را افزایش داد.
– طلا و جواهرات فانتزی: طلاهای فانتزی با طرح‌های خاص مانند پروانه و Jadau و همچنین طلاهای سفارشی که با چرم و بافت ترکیب شده بودند، تبدیل به ترند روز شده و مخاطبان بسیاری را جذب کردند.

تأثیر بر تولید و طراحی
– افزایش تولید طلاهای فانتزی و مینیمال: برندها و کارگاه‌های تولیدی شروع به تولید بیشتر طلاهای سبک و فانتزی کردند. همچنین، برندهای لباس نیز وارد زمینه تولید طلا شدند و کارهای مینیمال و ساده ولی پرطرفدار را به طراحی لباس‌های خود افزودند.
– نوسازی بازار سنتی: بازار سنتی طلا نیز با ورود رقبای جدید و نوآوری‌ها، شروع به اصلاحات کرد و واردات طلای خارجی مدل‌دار را افزایش داد. این اقدامات به ایجاد تنوع بیشتر و ارتقای کیفیت محصولات کمک کرد.

ویژگی‌های طراحی و محصولات جدید
– ترکیب با چرم و بافت: طلاهای جدید به‌ویژه در سبک‌های فانتزی، اغلب با مواد دیگری مانند چرم و بافت ترکیب می‌شوند که جذابیت بصری و تنوع بیشتری به محصولات می‌بخشد.
– طرح‌های مینیمال و ساده: این طرح‌ها که ساده ولی شیک و پرطرفدار هستند، شامل استفاده از جزئیات کوچک و مینیمال مانند دکمه‌های طلا یا یقه‌های طلایی می‌باشند.
– نوآوری در طراحی: بازار طلا با تغییر مسیر از حالت سنتی به سمت طرح‌های نوآورانه و مدرن حرکت کرده است، که این امر موجب جذب مشتریان جدید و حفظ جذابیت بازار می‌شود.

تأثیرات اقتصادی و اجتماعی
– رکود و نوسانات: باوجود رکود و نوسانات قیمتی، تغییرات در طراحی و تولید طلا باعث افزایش تنوع و جذابیت محصولات شده و مشتریان بیشتری را به سمت خود جذب کرده است.
– تأسیس برندها و کارگاه‌های جدید: بسیاری از کسب‌وکارهای جدید وارد بازار طلا شده‌اند، و برندها و کارگاه‌های تولیدی طلا تأسیس شده‌اند که به رشد و توسعه صنعت طلا کمک می‌کنند.

نتیجه‌گیری
تغییرات در بازار طلا و جواهرات ایران در دهه اخیر، با نوسانات قیمتی شدید و تحولات اقتصادی و اجتماعی همراه بوده است. این تغییرات منجر به تحولاتی در الگوهای خرید و فروش، طراحی و تولید طلا و جواهر شده است. تولید طلاهای سبک و فانتزی، ورود برندهای لباس به بازار طلا، و نوآوری در طراحی، بازار طلا را از حالت سنتی خارج کرده و به سمت یک بازار مدرن‌تر و متنوع‌تر سوق داده است. این تغییرات نه‌تنها به افزایش جذابیت و تنوع محصولات منجر شده، بلکه با ایجاد رقابت و نوآوری، موجب ارتقای کیفیت و جذب مشتریان جدید نیز شده است.

در دهه‌های ۸۰ و ۹۰، استفاده از رایانه در طراحی و تولید طلا و جواهرات در کشورهای پیشرو، طرح‌های بسیار زیبایی را به بازار عرضه کرد که دارای ویژگی‌های ظرافت، زیبایی، وزن سبک و قابلیت خرید برای اکثر اقشار جامعه بودند. تجار و سازندگان ایرانی نیز به فکر افتادند که از این طرح‌ها در بازار ایران استفاده کنند. برای عرضه این طرح‌ها به بازار طلا و جواهر، دو راهکار وجود داشت: یکی، ورود این کارها از اروپا و جنوب‌شرق آسیا و دوم، کپی‌برداری و ساخت این طرح‌ها در ایران.

تلاش برای تطبیق با بازار جهانی
بسیاری از سازندگان تصمیم گرفتند که گزینه دوم، یعنی کپی‌برداری و ساخت این طرح‌ها در داخل را دنبال کنند، هرچند بسیاری از این کارها به دلیل عدم رعایت ظرافت در ساخت، در عمل رغبت مصرف‌کننده به خرید کارهای خارجی را بیشتر می‌کرد. به دلیل عدم استقبال از کارهای کپی‌برداری شده با کیفیت پایین، سازندگان داخلی بر آن شدند که فناوری ساخت خود را به‌روزتر کنند، اما این خود، عامل افزایش هزینه ساخت می‌شد و اقشار پایین جامعه با مشکل مواجه می‌شدند.

مشکلات تولید و افزایش قیمت‌ها
با توجه به مشکلات تولید طرح‌های کپی‌برداری شده، طراحان و سازندگان به طراحی روی آوردند، اما چون تجربه و تخصص کافی در این زمینه وجود نداشت، با تغییرات اندکی شروع به دوباره‌سازی همان طرح‌های قدیمی کردند که همچنان در بازار موجود است. در این بین، افزایش قیمت پایه طلا نیز مزید بر علت شد تا عملاً بخش‌های طراحی، ساخت، عرضه و خرید و فروش محصولات طلا و جواهر با رکود همراه باشد. با این حال، طبقه متوسط در پاره‌ای اوقات و طبقه مرفه همچنان امکان خرید این محصولات را داشتند.

زیورآلات رایج در دهه‌های ۸۰ و ۹۰
اکثر مصنوعات استفاده شده در این دوره برای جواهرات طبقات مختلف عبارت بودند از:
1. زنجیرها:
– زنجیرهای جدید و ظریف در مدل‌ها، رنگ‌ها و سایزهای متنوع
– زنجیرهای قدیمی‌تر مانند ونیزی، فیگارو، رولکس، دیسکو، طنابی، ماری و غیره

2. آویز و پلاک‌ها:
– آویز و پلاک‌های سینه با طرح‌های فانتزی یا اشکال و رنگ‌های مختلف
– پلاک‌های با ادعیه مذهبی یا اشکال هندسی حکاکی شده با موضوعات و اشکال مختلف
– آویزهایی با سنگ‌های رنگی

3. گوشواره‌ها:
– گوشواره‌های فانتزی و ظریف در مدل‌ها و رنگ‌های مختلف
– گوشواره‌های حلقه‌ای با اشکالی زیبا

4. دستبندها:
– دستبندهای با طرح‌های بسیار متنوع

5. انگشترها:
– انگشترهای فانتزی
– انگشترهای جواهر
– انگشترهای نگین‌دار مانند عقیق و فیروزه
– حلقه‌های ازدواج

6. النگوها:
– النگوهای دستبندی یا فنری
– النگوهای مفتولی، پروفیلی، توخالی و آینه‌ای

7. سرویس‌های مختلف:
– سرویس‌های زنجیری، تنیس، مام، ریختگی، نگین‌دار، تراش فانتزی و جواهر

نتیجه‌گیری
در دهه‌های ۸۰ و ۹۰، با توجه به رشد فناوری و افزایش قیمت طلا، صنعت طلا و جواهر در ایران با چالش‌های متعددی مواجه شد. با این حال، تلاش برای تطبیق با بازار جهانی و استفاده از طرح‌های جدید، زمینه‌ساز تحولاتی در طراحی و تولید زیورآلات در ایران شد. این دوره شاهد ترکیب طرح‌های قدیمی با سبک‌های جدید بود و همچنان بخش‌هایی از جامعه به استفاده از این زیورآلات ادامه دادند.

تغییرات استفاده از طلا و جواهرات در طبقات اجتماعی ایران در دهه ۴۰

با تغییرات اجتماعی در دهه ۴۰، سه گروه اجتماعی با دیدگاه‌های متفاوت درباره طلا و جواهرات شکل گرفتند.

1. طلا و جواهر در طبقه پایین
طبقه پایین جامعه معمولاً از زیورآلات طلا به مقدار کم استفاده می‌کردند. این گروه استفاده از طلا برای مردان را ناپسند می‌دانستند و تنها استفاده از زیورآلات برای زنان در حضور همسر را مجاز می‌شمردند. بنابراین، طراحان و سازندگان زیورآلات صرفاً برای زنان طراحی می‌کردند و مردان در این گروه جایی نداشتند.

در این طبقه، بیشتر زیورآلات مورد استفاده شامل انگشترهای نقره با عقیق و فیروزه بود و زیورآلاتی مانند ساعت طلا، سنجاق کروات، زنجیر گردن، دستبند و پلاک دست برای مردان جایی نداشت. برای زنان نیز زیورآلاتی مانند زنجیر و پلاک سینه با دعاها یا نام‌های مذهبی رایج بود. بسیاری از زیورآلات به سبک عربی و هندی ساخته می‌شد و به دلیل محدودیت‌های مالی، زیورآلات با وزن سبک و طراحی ساده ترجیح داده می‌شد. طلای زرد بیشتر از طلای سفید مورد توجه قرار می‌گرفت و طلای سفید به‌عنوان بدل تلقی می‌شد.

زیورآلات مورد استفاده در طبقه پایین:
– زنجیرهای بلند و معروف نخودی، زنجیرهای گیس‌بافت، زنجیرهای ماری
– آویز و پلاک‌های سینه با طرح‌های قلب یا کعبه و دعاهای مذهبی
– آویزهایی با سنگ عقیق جگری یا فیروزه
– گردنبندهای مروارید غلطان و فیروزه
– النگوهای مفتولی و پهن مینکاری‌شده
– گوشواره‌های حلقه‌ای و هندی
– انگشترهای ساده یا با عقیق و فیروزه

2. طلا و جواهر در طبقه متوسط
طبقه متوسط، که اکثریت جامعه را تشکیل می‌داد، تحت تأثیر تغییرات فکری و مد ناشی از روشنفکران قرار گرفت. ابتدا این روشنفکران از شوروی با عقاید کمونیستی و ضد سرمایه‌داری بازمی‌گشتند و استفاده از طلا و جواهر را نشانه خودنمایی و تجمل‌گرایی می‌دانستند. این تفکرات باعث شد که استفاده از زیورآلات در این طبقه کاهش یابد و تولیدات سازندگان نیز محدود شود.

با گذشت زمان، طبقه متوسط با سفر به اروپا و آمریکا و آشنایی با پیشرفت‌های آن‌ها، به سمت استفاده از زیورآلات مدرن‌تر گرایش پیدا کرد. طراحی‌های ارگانیک با الهام از طبیعت، مانند انگشترهای شبیه گل و گوشواره‌های با طرح‌های پرندگان و پروانه‌ها، رایج شد. مینکاری و مرصع‌کاری طلا نیز به خلق آثار هنرمندانه کمک می‌کرد.

زیورآلات مورد استفاده در طبقه متوسط:
– زنجیرهای طنابی، رولکس و ماری
– آویز و پلاک‌های سینه با طرح‌های فانتزی و اشکال ارگانیک
– انگشترهای فانتزی و حلقه‌های ازدواج با الماس کوچک
– گردنبندهای مروارید و فیروزه
– دستبند‌های زنجیری و پهن
– گوشواره‌های حلقه‌ای و فانتزی
– النگوهای مفتولی و پهن مینکاری‌شده

3. طلا و جواهر در طبقه مرفه
طبقه مرفه که اقلیت جامعه را تشکیل می‌داد، از تمام مزایای تغییرات مد بهره‌مند بود و از جواهرات فاخر و گرانبها استفاده می‌کرد. این گروه با سفارش جواهرات فاخر و زیبا به کمک سنگ‌های گرانبها مانند الماس، زمرد، یاقوت و مروارید صاحب زیورآلاتی بسیار زیبا می‌شدند.

زیورآلات مورد استفاده در طبقه مرفه:
– انگشترهای فانتزی، مینکاری شده و جواهرنشان با نگین‌های الماس، زمرد و یاقوت
– گوشواره‌های فانتزی و ارگانیک دیزاین، مینکاری شده و جواهرنشان
– دستبندهای زنجیری و جواهرنشان
– زنجیرهای درشت و فانتزی
– آویزهای درشت همراه با جواهر

نتیجه‌گیری
در دهه ۴۰، استفاده از طلا و جواهرات در طبقات مختلف جامعه ایران تحت تأثیر عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی متفاوت بود. در حالی که طبقه پایین به دلیل محدودیت‌های مالی و تفکرات مذهبی از زیورآلات ساده و سبک استفاده می‌کرد، طبقه متوسط تحت تأثیر روشنفکران و تغییرات مد، به تدریج به زیورآلات مدرن و ارگانیک روی آورد. طبقه مرفه نیز همواره از زیورآلات فاخر و گرانبها بهره می‌برد و تغییرات مد را با سرعت بیشتری دنبال می‌کرد.

گیرشمن (Roman Ghirshman) در کتاب “ایران از آغاز تا اسلام” ذکر می‌کند که طلا در دوران مادها و در اطراف شهر همدان امروزی استخراج شده است. در کوه‌هایی که توسط قوم ماد برای سکونت انتخاب شده‌اند نیز مقدار زیادی از مس، آهن، طلا، نقره، سرب و زرنیخ یافت شده‌اند که نشان از قدمت تاریخچه طلا در ایران می‌دهد. این گفته توسط ویل دورانت و در کتاب مشرق زمین گاهواره تمدن نقل شده است.  کتابی که به شکلی جذاب به مرور تاریخچه تمدن پرداخته و میلیون‌ها نسخه از آن در جهان به فروش رفته است.

استرابون به عنوان یکی از جغرافی‌دانان یونانی نیز نقل می‌کند که در ایران باستان، تمدن‌هایی شکل گرفته‌اند که بر محوریت سنگ‌های معدنی و فلزات کمیاب بوده‌اند. اتفاقی که باعث شده است ایران به شکل امروزی مملوء از انواع گنجینه‌ها باشد. در سال 455 تا 531 هجری در شهر تیسفون، پایتخت ساسانیان نیز محصولات متنوعی همچون طلا، نقره، مروارید، شیشه، آهن، مس، جیوه، مرجان و عنبر یافت شده‌اند. باستان‌ شناسان معتقدند که طلا از هزاره سوم قبل از میلاد مسیح در ایران رواج داشته است.
در طول تاریخ، معادن بسیاری از طلا و نقره در ایران کشف شده‌اند. شاه عباس صفوی نیز به دلیل اینکه مخارج استخراج معادن از درآمد آن بیشتر بوده از این کار ممانعت کرده بودند.

درحال‌ حاضر اکتشافات طلا در بیشتر استان‌های کشور درحال انجام بوده و آمارهای سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور نشان می‌دهد حجم ذخایر قطعی و احتمالی طلای کشور چیزی درحدود ۳۴۰تن است. آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، کردستان، سیستان‌وبلوچستان، خراسان‌رضوی، اصفهان، مرکزی و همدان از استان‌هایی به‌شمار می‌روند که در زمینه برخورداری از معادن طلا از شرایط خوبی برخوردارند و این درحالی‌است که تاکنون بیش‌از ۵۰ناحیه و منطقه معدنی طلاخیز در کشور شناسایی شده‌است. استان کردستان ازنظر دارا بودن معادن گرانبها «بهشت معادن ایران» لقب گرفته‌است، معدن طلای “زرشوران” در آذربایجان غربی بزرگترین معدن فعال استخراج طلا، ذخیره احتمالی این معدن ۱۰۰ میلیون تن با عیار متوسط 5 ppm است.  طبق گواهی کشف صادره، معدن مادافتی با میزان ذخیره قطعی کانسنگ طلا ۲۴.۴۶۳.۰۰۰ تن ( متوسط عیار ۱.۰۶ گرم برتن)، ذخیره احتمالی ۴۸.۹۲۶.۰۰۰ و مجموع ذخیره قطعی و احتمالی ۷۳.۳۸۹.۰۰۰ تن کانسنگ طلا و همچنین ذخیره قطعی کانسنگ مس ۵۹۸.۰۰۰ تن ( عیار متوسط ۴۹.%) و ذخیره احتمالی ۱.۶۹۱.۰۰۰ تن از بزرگترین معادن طلای کشور است. از دیگر معادن مهم میتوان به معدن طلای آق دره، معدن طلای قلقله، معدن طلای موته، معدن طلای ساریگونی و معدن طلای زرمهر اشاره کرد.