زیورآلات دهه ۴۰ و ۵۰ ایران
تغییرات استفاده از طلا و جواهرات در طبقات اجتماعی ایران در دهه ۴۰
با تغییرات اجتماعی در دهه ۴۰، سه گروه اجتماعی با دیدگاه‌های متفاوت درباره طلا و جواهرات شکل گرفتند.
1. طلا و جواهر در طبقه پایین
طبقه پایین جامعه معمولاً از زیورآلات طلا به مقدار کم استفاده می‌کردند. این گروه استفاده از طلا برای مردان را ناپسند می‌دانستند و تنها استفاده از زیورآلات برای زنان در حضور همسر را مجاز می‌شمردند. بنابراین، طراحان و سازندگان زیورآلات صرفاً برای زنان طراحی می‌کردند و مردان در این گروه جایی نداشتند.
در این طبقه، بیشتر زیورآلات مورد استفاده شامل انگشترهای نقره با عقیق و فیروزه بود و زیورآلاتی مانند ساعت طلا، سنجاق کروات، زنجیر گردن، دستبند و پلاک دست برای مردان جایی نداشت. برای زنان نیز زیورآلاتی مانند زنجیر و پلاک سینه با دعاها یا نام‌های مذهبی رایج بود. بسیاری از زیورآلات به سبک عربی و هندی ساخته می‌شد و به دلیل محدودیت‌های مالی، زیورآلات با وزن سبک و طراحی ساده ترجیح داده می‌شد. طلای زرد بیشتر از طلای سفید مورد توجه قرار می‌گرفت و طلای سفید به‌عنوان بدل تلقی می‌شد.
زیورآلات مورد استفاده در طبقه پایین:
– زنجیرهای بلند و معروف نخودی، زنجیرهای گیس‌بافت، زنجیرهای ماری
– آویز و پلاک‌های سینه با طرح‌های قلب یا کعبه و دعاهای مذهبی
– آویزهایی با سنگ عقیق جگری یا فیروزه
– گردنبندهای مروارید غلطان و فیروزه
– النگوهای مفتولی و پهن مینکاری‌شده
– گوشواره‌های حلقه‌ای و هندی
– انگشترهای ساده یا با عقیق و فیروزه
2. طلا و جواهر در طبقه متوسط
طبقه متوسط، که اکثریت جامعه را تشکیل می‌داد، تحت تأثیر تغییرات فکری و مد ناشی از روشنفکران قرار گرفت. ابتدا این روشنفکران از شوروی با عقاید کمونیستی و ضد سرمایه‌داری بازمی‌گشتند و استفاده از طلا و جواهر را نشانه خودنمایی و تجمل‌گرایی می‌دانستند. این تفکرات باعث شد که استفاده از زیورآلات در این طبقه کاهش یابد و تولیدات سازندگان نیز محدود شود.
با گذشت زمان، طبقه متوسط با سفر به اروپا و آمریکا و آشنایی با پیشرفت‌های آن‌ها، به سمت استفاده از زیورآلات مدرن‌تر گرایش پیدا کرد. طراحی‌های ارگانیک با الهام از طبیعت، مانند انگشترهای شبیه گل و گوشواره‌های با طرح‌های پرندگان و پروانه‌ها، رایج شد. مینکاری و مرصع‌کاری طلا نیز به خلق آثار هنرمندانه کمک می‌کرد.
زیورآلات مورد استفاده در طبقه متوسط:
– زنجیرهای طنابی، رولکس و ماری
– آویز و پلاک‌های سینه با طرح‌های فانتزی و اشکال ارگانیک
– انگشترهای فانتزی و حلقه‌های ازدواج با الماس کوچک
– گردنبندهای مروارید و فیروزه
– دستبندهای زنجیری و پهن
– گوشواره‌های حلقه‌ای و فانتزی
– النگوهای مفتولی و پهن مینکاری‌شده
3. طلا و جواهر در طبقه مرفه
طبقه مرفه که اقلیت جامعه را تشکیل می‌داد، از تمام مزایای تغییرات مد بهره‌مند بود و از جواهرات فاخر و گرانبها استفاده می‌کرد. این گروه با سفارش جواهرات فاخر و زیبا به کمک سنگ‌های گرانبها مانند الماس، زمرد، یاقوت و مروارید صاحب زیورآلاتی بسیار زیبا می‌شدند.
زیورآلات مورد استفاده در طبقه مرفه:
– انگشترهای فانتزی، مینکاری شده و جواهرنشان با نگین‌های الماس، زمرد و یاقوت
– گوشواره‌های فانتزی و ارگانیک دیزاین، مینکاری شده و جواهرنشان
– دستبندهای زنجیری و جواهرنشان
– زنجیرهای درشت و فانتزی
– آویزهای درشت همراه با جواهر
نتیجه‌گیری
در دهه ۴۰، استفاده از طلا و جواهرات در طبقات مختلف جامعه ایران تحت تأثیر عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی متفاوت بود. در حالی که طبقه پایین به دلیل محدودیت‌های مالی و تفکرات مذهبی از زیورآلات ساده و سبک استفاده می‌کرد، طبقه متوسط تحت تأثیر روشنفکران و تغییرات مد، به تدریج به زیورآلات مدرن و ارگانیک روی آورد. طبقه مرفه نیز همواره از زیورآلات فاخر و گرانبها بهره می‌برد و تغییرات مد را با سرعت بیشتری دنبال می‌کرد.
